Σελίδες

Κυριακή, Μαΐου 11, 2008

Γκράμσι: Ελευθερία και Πειθαρχία στη μάθηση, μέρος δεύτερο.


Στο χώρο όπου οικοδομούνται οι νέες γνώσεις, δηλ. στο σχολείο, το ένα σκέλος της διαμόρφωσης κατάλληλου κλίματος συναποτελούν η συναίνεση και η συμφωνία. Το άλλο είναι η πειθαρχία.

Ο Γκράμσι υποστηρίζει ότι θέτοντας σαν απώτερο στόχο την αποδοχή του Συστήματος από όλους τους πολίτες, τα μέσα θα πρέπει να είναι ο εξωτερικός καταναγκασμός αλλά και η αυθόρμητη συναίνεση. Αυτό το Σύστημα το ορίζει σαν «ένα σύστημα νόμων που ρυθμίζει οργανικά τη ζωή των ανθρώπων αναμεταξύ τους»
[1] και διευκρινίζει ότι «πρέπει να γίνεται αποδεκτό εξαιτίας της αναγκαιότητας που θα αναγνωρίζουν και θα προτείνουν οι ίδιοι (οι άνθρωποι) σαν ελευθερία και όχι μονάχα χάρη στον απλό εξαναγκασμό»[2].

Κατά την αντίληψη του Γκράμσι, πειθαρχία «δεν σημαίνει παθητική αποδοχή των διαταγών, αλλά συνειδητή και καθαρή εφαρμογή των κατευθύνσεων που πρέπει να εφαρμοσθούν»
[3]. Έτσι, μεγαλύτερο πρόβλημα δεν είναι η πειθαρχία αυτή καθεαυτή, αλλά η πρόθεση εκείνων που τη διατάζουν, δηλαδή εκείνων που ορίζουν τις παραπάνω «κατευθύνσεις».

Στο χώρο της παιδείας ο Γκράμσι θεωρεί την πειθαρχία απαραίτητη. Πιστεύει ότι έτσι διαμορφώνονται και οι μελλοντικοί επιστήμονες, δηλαδή εξαναγκάζοντάς τους από μικρούς μαθητές να συμμετέχουν σε έντονες ψυχοφυσικές διαδικασίες, όπως είναι το διάβασμα και η μελέτη. Ακόμη, υποστηρίζει ότι «η συμμετοχή στη μέση παιδεία όλων και ευρύτερων μαζών έφερε μαζί της την τάση για χαλάρωση της πειθαρχίας των σπουδών και την τάση να ζητάμε «διευκολύνσεις»»
[4]
και δικαιολογεί αυτή την πρότασή του μάλλον εύστοχα λέγοντας ότι «το παιδί μιας παραδοσιακής οικογένειας διανοουμένων ξεπερνά πιο εύκολα τη διαδικασία ψυχοφυσικής προσαρμογής: Με το που μπαίνει στην τάξη για πρώτη φορά υποφέρει κιόλας σε αρκετά λιγότερα σημεία από τους συμμαθητές του γιατί έχει αποκτήσει κιόλας έναν προσανατολισμό χάρη στις οικογενειακές συνήθειες».
Δηλαδή θεωρεί την πειθαρχία και τον καταναγκασμό σπουδαία παιδαγωγικά μέσα για τη μόρφωση των παιδιών που προέρχονται από τις ευρύτερες λαϊκές μάζες.Για τον Γκράμσι το πρόβλημα δεν είναι το πώς θα δρα ή δε θα δρα το άτομο ελεύθερα, ή το πώς θα εφαρμοστεί η πειθαρχία, αλλά το πώς θα πραγματοποιηθεί το πέρασμα από την εφαρμογή του εξαναγκασμού στην συγκατάθεση και συνεργασία των μεμονωμένων ατόμων και από εκεί στην «οικουμενική ελευθερία». Η λύση σ’αυτό το ζήτημα δίνεται από την «εκπαιδευτική πίεση», η οποία, επειδή ακριβώς είναι εκπαιδευτική, δεν είναι καθαρός εξαναγκασμός, είναι μια μορφή «κάθαρσης» και οδηγεί τελικά στη συμφιλίωση των δύο αντίθετων όρων, της ελευθερίας και του εξαναγκασμού .
(συνεχίζεται)



[1] Αντόνιο Γκράμσι, «Η οργάνωση της κουλτούρας», εκδ. ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ, Αθήνα 1973, κεφ. «Αναζητώντας την εκπαιδευτική αρχή», σελ. 24
[2] Αντόνιο Γκράμσι, ό,π., σελ. 24
[3] F . LOMBARDI, «Οι παιδαγωγικές αντιλήψεις του Αντόνιο Γκράμσι», εκδ. ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ, Θεσσαλονίκη 1986, κεφ. «Ο εξαναγκασμός στην εκπαίδευση», σελ. 71
[4] Αντόνιο Γκράμσι, ό,π., σελ. 35

Δεν υπάρχουν σχόλια: